II. Ocena stanu środowiska na terenie powiatu świebodzińskiego - wg badań w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska

4. Stan czystości wód

4.1. Wody powierzchniowe

a) Rzeki

   Sieć hydrograficzną na obszarze powiatu świebodzińskiego tworzą cieki wodne o znaczeniu lokalnym i regionalnym. Ważniejsze z nich to: rzeki Obra Leniwa z Lubiniecką Strugą, Pliszka, Paklica, Rakownik i Ołobok.
   Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze prowadzi okresową kontrolę stanu czystości wód rzecznych na obszarze województwa lubuskiego - w ramach państwowego monitoringu środowiska, realizowanego w sieciach krajowej i regionalnej. Badania prowadzone są również przez inne jednostki (m.in. w zakresie obowiązków nałożonych przez organy administracyjne), w ramach tzw. monitoringu lokalnego, którego celem jest określenie oddziaływania danego podmiotu gospodarczego na środowisko.
   W tabeli nr 1 zamieszczono ocenę stanu czystości wód głównych rzek powiatu świebodzińskiego. Przeprowadzono ją na podstawie wyników badań monitoringowych wykonanych w latach ubiegłych. Z powodu braku odpowiednich środków finansowych oraz ograniczonych możliwości technicznych tylko badania największych rzek (takich, jak Odra, Warta, czy Bóbr) prowadzone są corocznie - w ramach sieci krajowej monitoringu rzek. Jakość wód mniejszych rzek badana jest cyklicznie w odstępach ok. 5 lat - w ramach monitoringu regionalnego.
   W 2003 r. realizowane są badania stanu czystości rzek w zlewni Obry, obejmujące rzekę Paklicę i rzekę Rakownik. Ich wyniki będą dostępne po zakończeniu rocznego cyklu badawczego. W 2002 r. prowadzona była kontrola jakości wód ujściowego odcinka rzeki Obry Leniwej - w ramach monitoringu lokalnego w zlewni rzeki Obrzycy (realizowanego przez laboratorium ZWiK w Zielonej Górze). Na odcinku tym - zlokalizowanym już poza granicami powiatu świebodzińskiego - wody Obry Leniwej nie odpowiadały normom z powodu zbyt wysokich stężeń azotu azotynowego.

Objaśnienia:

(*) - wg rozporządzeniu Min. Ochr. Środ. Zas. Nat .i Leśn. z dnia 5 listopada 1991r. (Dz. U. nr 116 poz.503)
R - sieć regionalna monitoringu rzek
Fiz.-chem. - klasyfikacja wód pod względem wskaźników fizyko-chemicznych
Bakt. - klasyfikacja wód pod względem bakteriologicznym
Miano coli - wskaźnik zanieczyszczenia bakteriologicznego wód
NON - wody nie odpowiadające normom (nadmiernie zanieczyszczone)

   Z oceny przedstawionej w tabeli wynika, że wody rzek powiatu świebodzińskiego na odcinkach objętych kontrolą na ogół nie odpowiadają określonym normom jakości, bądź też odpowiadają najgorszej III klasie czystości. Spowodowane jest to najczęściej nadmierną zawartością substancji odżywczych (tzw. biogenów - głównie azotu i fosforu), stanowiących pożywkę dla - okresowo masowego - rozwoju glonów, nazywanego "zakwitem". Część wód cechuje także nadmierne zanieczyszczenie bakteriologiczne.
   Źródłem między innymi skażeń mikrobiologicznych wód oraz przyczyną ich nadmiernej eutrofizacji są nie oczyszczone, bądź niedostatecznie oczyszczone ścieki z miast oraz zanieczyszczenia z terenów wiejskich. Szereg miejscowości wiejskich wyposażonych w wodociągi grupowe nie posiada rozwiązanej gospodarki ściekowej (por. pkt.1). Ścieki z gospodarstw wiejskich odprowadzane są często wprost do lokalnych cieków lub do gruntu, powodując ich degradację. W powiecie świebodzińskim 49 % ścieków z obszarów wiejskich odprowadzana jest do wód lub do ziemi bez oczyszczenia ¹⁾.
   Do działań, które winny być podejmowane w celu ograniczenia wpływu ścieków na jakość wód rzek należą: budowa wysokosprawnych oczyszczalni ścieków, rozbudowa sieci kanalizacyjnej w miastach, zmniejszanie dysproporcji w zakresie wyposażenia miejscowości wiejskich w wodociągi i kanalizację oraz dyscyplinowanie mieszkańców terenów wiejskich w zakresie sposobu utylizacji ścieków i odpadów.
   W celu ograniczenia presji zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych i terenów wiejskich należy również dążyć do zmniejszenia ilości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi - poprzez racjonalizację zużycia wody na cele gospodarcze i bytowe. Istotną rolę w tych działaniach odgrywa czynnik ekonomiczny tj. urealnienie cen wody oraz opomiarowanie jej zużycia. W powiecie świebodzińskim zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych wynosi (stan na dzień 31.XII.2001 r.) 26,2 m³/Mk rocznie (w woj. lubuskim- 31,7 m³/Mk) ¹⁾.
   Z kolei dla zmniejszenia zanieczyszczenia wód rzek substancjami biogennymi duże znaczenie ma ograniczenie spływów powierzchniowych zanieczyszczeń z pól, łąk i sadów - między innymi poprzez racjonalizację nawożenia, stosowania środków ochrony roślin itp. Problem ten znajduje odzwierciedlenie w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej (funkcjonującym obecnie w Polsce na zasadzie dobrowolności), opracowanym w 1999 r. - zgodnie z wytycznymi tzw. Dyrektywy Azotanowej uchwalonej przez Radę Wspólnot Europejskich w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych (Dyrektywa Rady nr 91/676/EWG z 12 grudnia 1991 r.).